Doğum öncesi, doğum sırası ya da doğum sonrası nedenlere bağlı olarak, beyinde meydana gelen bir hasar sonucu ortaya çıkan yürüme, hareket ve duruş bozuklukları ile seyreden bir hastalıktır. Beyin felcinin, beynin tutulan bölgesi ile ilgili olarak ortaya çıkan dört tipi vardır:
1) Spastik Tip: Kas tonusunun artışı ile karakterize olan spastik tip, serebral palsinin en çok görülen tipidir. Spastisitenin en çok etkilediği kaslar üst ekstremitede omuz ekstansiyon, retraksiyon, addüksiyon, internal rotasyon kasları; dirsek fleksörleri, önkol pronatörleri, el bileği ve parmak fleksörleridir. Alt ekstremitelerde ise kalça fleksörleri, addüktörleri, internal rotatörleri ile diz fleksörleri, ayak bileği plantar fleksörleri, bazen inventörler bazende evertörler etkilenir. Kortikalspinal traktusun medial fibrillerini tutan paraventriküller lokamalezi çoğunlukla spastik diparezi tablosuna; serebral kortexte selektif nöron nekrozu, parasagital serebral zedelenme ve intraventriküler hemoraj ise spastik hemiparezi ve spastik quadriparezi tablosuna yol açar.
Spastisiteni yanı sıra beyin sapı düzeyinde kontrol edilen suprasegmental refleksler artar, böylece normalde baskılanan tonik boyun ve labirent refleksleri artmış olur. Olgunlaşmamış beyinde ki lezyon, primitif reflekslerin kaybolmasını önler.
Şiddetli spastik vakalar dışında ilk 4-6 ayda spastisiteyi anlamak zordur. Bu aylarda opistotonus, sırtüstü pozisyonda bacakların ekstansiyon, omuzların retraksiyon ve dirseklerin fleksiyon pozisyonunda olması tabloyu belirginleştirir. Yüzükoyun pozisyonda ise TLR hakim olup ekstremiteler fleksiyon pozisyonundadır.
2) Diskinetik Tip:
Bazal gangliyonları etkileyen lezyon sonucu oluşan diskinezi; istemsiz ve kontrolsüz hareketlerin ön planda olduğu klinik tablodur. Korea; baş boyun ve ekstremitelerde ani, süratli, amaçsız ve dans eder gibi hareketlerdir. Atetoz; yavaş, yılanvari hareketlerdir. Daha çok preoksimal eklemlerde hareketlerin düzlemi, yönü ve zamanlaması bozulmuştur. Ballismus; patlayıcı şekilde savrulmalardır. Tremor; agonist ve antagonist kasların kasılmasıyla ortaya çıkan ritmik, resiprokal, dar açılı hareketlerdir. Bu hareketler daha çok küçük eklemlerde ve ekstremitelerin distal kısımlarında ortaya çıkar. Tek başına görülmesi nadirdir, genellikle atetoz ve ataksiye eşlik eder. Rijidite; hem gravite hem de antigravite kaslarını içeren tonus artışıdır. Distoni; daha çok gövde, boyun, ekstremite proksimallerinde sürekli kas kontraksiyonları ile karakterize, etkilediği bölgede bükülme, tekrarlayıcı hareketler veya anormal postüre neden olan hareketlerdir.
3) Ataksik Tip:
Serebellumda selektif nöron nekrozu sonucu gelişen ataksi tablosu, kinestetik duyu ve dengenin bozulması ve inkoordinasyon ile karakterizedir. Denge kaynı ataksinin ayırt edici özelliğidir, bu çocuklar geç yürürler ve yürüme yüzeyi geniştir. Ataksili çocuklarda genellikle hipotoni görülür ancak bazen artmış kas tonusuda görülebilir. Zayıf ko-kontraksiyon, postüral stabilizasyonda yetersizlik, dismetri ve hareketlerde koordinasyon bozukluğu ataksiye eşlik eden diğer klinik bulgulardır.
4) Hipotonik Tip:
Kasta normal ve yeterli kasılma yoktur. İstemsiz hareketler görülmez. Atetoz veya spastisitenin gelişiminde genellikle geçiş evresidir Hipotonik çocuklarda erken dönemde pasif harekete karşı direncin azalmış olması, yüzüstü pozisyonda başını tutmada zorluk, ayak bileği ve el bileğinde daha belirgin olan esneklik, moro ve emme reflekslerinin zayıf olması belirgin bulgulardır. Hipotpnik CP’de fizyoterapiye ihtiyaç gösteren klinik özellikler; zayıf baş kontrolü, gövde kontrolünde zayıflık, düzeltme ve denge reaksiyonlarında yetersizlik, eklem hipermobilitesidir.
5) Mix Tip:
Nöromusküler bozuklukların birleşimi şeklinde olup spastisite,distoni,atetoid hareketler bir arada görülür.
Tüm bu sınıflamaların dışında serebral palsi tutulan ekstremite sayısında görede sınıflandırılır. 4 ekstremitenin de tutulduğu quadriparezi, daha çok alt iki ekstremitenin birazda üst ekstremitelerin tutulduğu diparezi, aynı taraf alt ve üst ekstremitenin tutulduğu hemiparezi, sadece iki alt ekstremiteni tutulduğu paraparezi, tek ekstremiteni tutulduğu monoparezi ve 3 ekstremitenin tutuldğu tipe ise triparezi ismi verilir.
Genellikle spastik tip görülür. Spastik çocuklarda tutulan uzuvlarda hangi kaslar etkilenmiş ise o kaslarda aşırı kasılma (spastisite) mevcuttur. Örneğin; bacakların etkilendiği bir spastik çocukta dizler ve kalçalarda bükülme ve yürürken bükük pozisyondaki dizlerin birbirine çarpması görülebilir. Beyin felcinde tek bir uzuvda felç görülebileceği gibi 4 uzuvda birden de görülebilir. Bunun yanında hemipleji denilen tipinde aynı taraf kol ve bacak etkilenir. Ayrıca her iki bacağın her iki kola göre daha çok ya da daha az etkilendiği durumlar da söz konusu olabilir. Spastik tiplerde dirsek, elbileği ve ellerde de aşırı kas kasılmasına bağlı bükülmeler olabilir. Skolyoz sıklıkla ortaya çıkar. Bu çocukların gerek eklem gerekse yürüyüş bozukluklarından tanıyı koymak kolaydır. Bazıları hiçbir zaman yürüyemez.
Özel Sempati Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi 